Ekonomiyle ilginiz haber bültenlerinin hemen ardından ekranda görünen üç oktan ibaret değilse, bugün gün içerisinde ekonomi haberlerine maruz kaldıysanız şüphesiz şu ibare ile karşılaşmışsınızdır: “2015 yılında cari açık geriledi.” Dost meclisleri toplandığında bilgisi ne olursa olsun konu ekonomi olunca masanın en az yarısından duyabileceğiniz bu kavram ne ola ki peki? Artınca azalınca ne oluyor? Anlatmama müsaade var mı?

Cari açığın ne olduğundan kısaca bahsetmeden önce bu kavramın dayandığı ödemeler dengesine de değinmek gerekiyor. Ödemeler dengesi en basit anlatımıyla belirli bir dönemde bir ülkenin borçları ile alacaklarını gösteren istatistiki bir tablodur. Bu tablo sayesinde ülkelerin birbirleri arasındaki ekonomik ilişkileri gözlemlenmeye çalışılır.

Ödemeler dengesi tablosunun alt kalemlerine de kısaca değinecek olursak dış ticaret, turizm ve bankacılık gibi kalemlerin oluşturduğu cari işlemler hesabı, basit mantıkla finans hareketlerini içeren sermaye hesabı, merkez bankalarının resmi rezerv hesabı ve hesaplama hatalarından kaynaklanan net hata ve noksan kalemleri karşımıza çıkmaktadır. Basit muhasebe mantığıyla bütün bu hesapların toplamının sıfıra eşit olması gerektiğini söylemekte fayda var.

Ülkeleri bir birey gibi düşünürsek uzun süre borçlu kalmaları ya da borçlarının gelirlerine oranının yüksek seviyelerde seyretmesi pek de mümkün gözükmemekte. Belki bir yerlerden kulağınızın aşina olduğu cari açığın sürdürülebilirliği tartışmaları da tam da bu noktadan başlıyor işte.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) bugün 2015 yılına ilişkin ödemeler dengesi istatistiklerini kamuoyuyla paylaştı. Veriler gösteriyor ki, dış ticaretimiz kaynaklı yavaşlamadan kaynaklı olarak dış ticaret açığımızın gerilemesiyle cari işlemler açığımız da 2015 yılında gerilemiş durumda. 2014 yılında 43,6 milyar dolar olan cari açığımız 2015 yılının sonu itibarıyla 32,2 milyar dolara geriledi. Aşağıda yıllar itibarıyla cari açığımızın görünümünü bulabileceksiniz:

Grafik: Yıllar İtibarıyla Ülkemizin Cari Açığı (Milyar Dolar)

Sizi çok fazla veriler ile boğmak istemiyorum. Ancak 2015 yılında görülen azalmanın ülkemiz ekonomisi için olumlu bir gelişme olduğunu ifade edebiliriz. 2014 yılında toplam gelirimize oranı %5,8 olan cari açığımız 2015 yılına gelindiğinde artık toplam gelirimizin %4,5’i kadar.

2015 yılı ödemeler dengesi istatistiklerine bakıldığında dikkat çeken birkaç nokta var, izin verirseniz onları da kısaca aşağıdaki gibi paylaşayım sizinle:

• Cari açığımız 2009 yılından bu yana en düşük seviyesine geriledi.
• Doğrudan yabancı sermaye girişleri 2014 yılına göre artmış durumda.
• Portföy yatırımlarında sermaye girişleri 2014 yılına göre azalmış durumda.
• TCMB’nin resmi rezerv varlıkları 2015 yılında 11,8 milyar dolar azaldı. Cari açığın neredeyse üçte biri Merkez Bankası rezervleri ile finanse edildi.
• 2014 yılında 1,6 milyar dolar olan net hata ve noksan kalemi 2015 yılında neredeyse 10 milyar dolara ulaştı (9,7 milyar dolar).

İlk görsel: malaysiafinancialservices.files.wordpress.com