ABD’li psikolog Abraham Maslow 1943 yılına yayınladığı çalışmasında İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi’nden bahsederken, aslında insanlığın var oluşundan beri zihnimizde sahip olduğumuz kaynakların kısıtı altında bir sıralamaya koymaya çalıştığımız ihtiyaçlarımızın belirli bir hiyerarşi içerisinde gerçekleştiğini ifade etti. Teori temel olarak insanların belirli kategorilerindeki ihtiyaçlarını karşılamalarıyla, kendi içlerinde bir hiyerarşi oluşturan daha üst ihtiyaçları tatmin etme arayışına girdiklerini ve bireyin kişilik gelişiminin, o an için baskın olan ihtiyaç kategorisinin niteliği tarafından belirlendiğini söz konusu etmekte. Peki, haftaya neden bu kadar teorik başladık diye sorarsanız, onun da cevabını şöyle vereyim: belirli ihtiyaçlarımızı karşılamak için karşı karşıya olduğumuz bir bütçe kısıtı var. Ve bu bütçe kısıtı altında yaptığımız harcamalarımız da incelemeye değer.

İktisat biliminin temel tanımlarından biridir, kıt kaynaklar ile sonsuz ihtiyaçlarımızı karşılamak. İşte günümüzde ihtiyaçlarımızı karşılamak için sahip olmak zorunda olduğumuz şey ise para. Türkiye İstatistik Kurumu, hanehalkının 2015 yılında harcamalarını nasıl yönlendirdiğini söz konusu eden Hanehalklı Tüketim Harcaması Araştırması’nın sonuçlarını kamuoyuyla paylaştı. Türkiye’de yaşayan ortalama bir birey kazandığı 100 liranın 26 lirasını konut ve kira harcamalarına ayırırken 20 lirasını ise beslenmesi için ayırıyor. Aynı birey sahip olduğu 100 lirasının 2’şer lirasını eğitim ve sağlık hizmetlerine harcıyor.

ŞEKİL 1: 2015 Yılında Ortalama Bir Bireyin Harcama Dağılımı

2014 yılına göre kıyaslandığında, 2015 yılında ortalama bir bireyin harcamaları arasında konut ve kira harcamaları yıllık bazda en fazla artan harcama grubu oldu. 2014 yılında 100 lirasının 24,8 lirasını konut ve kira harcamalarına ayıran ortalama bir hanehalkı 2015 yılına gelindiğinde 26 lirasını bu harcama grubuna ayırdı. Buna karşın, ulaştırma harcama grubu ise söz konusu dönemde en fazla düşen harcama oldu. 2014 yılında 100 lirasının 17,8 lirası harcanan ulaştırmaya 2015 yılında 17 lira harcandı.

Araştırmanın gelir gruplarına göre yapılan kısmı incelendiğinde de karşımıza ilginç sonuçlar çıkıyor. Gelirden en az pay alan yüzde 20’lik kısım (1. Grup olarak adlandıralım) sahip oldukları 100 liranın 30 lirasını gıda harcamalarına ayırırken gelirden en fazla pay alan yüzde 20’lik kısım ise (bu grubu da 5. Grup olarak adlandıralım) gıda harcamalarına yalnızca 15 lira harcıyor. Diğer bir deyişle, düşük gelirli haneler gıdaya yüksek gelirli hanelere göre iki kat daha fazla pay ayırıyor.

Yine benzer şekilde, düşük gelirli haneler 100 lirasının 32 lirasını konut ve kira harcamalarına ayırırken yüksek gelirli hanelerde bu değer 23 liraya geriliyor. Düşük gelirli haneler 100 liralık toplam gelirinin 62 lirasını beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaçlarına ayırırken yüksek gelirli haneler ise aynı ihtiyaçlara 38 lira ayırıyor.

ŞEKİL 2: Gelir Düzeyine Göre Seçilmiş Harcama Gruplarına Toplam Gelirden Ayrılan Pay

Yukarıdaki şekilden de görülebileceği üzere, düşük gelirli haneler yüksek gelirlilere kıyasla temel ihtiyaçlara daha fazla pay ayırırken yüksek gelirli haneler ise ulaştırma, eğlence ve kültür ve eğitim hizmetlerine düşük gelirli hanelere göre daha fazla harcama yapmaktadır.

Bitirirken, Türkiye’de kalabalık haneler –tahmin edilebileceği üzere- toplam gelirlerinden gıdaya daha fazla pay ayırırken yalnız yaşayan ortalama bir bireyin ise en yüksek harcaması konut ve kiraya oluyor. Hanehalklarında kişi sayısı arttıkça gıdaya ve alkollü içecekler ile sigara ve tütüne harcanan miktar artarken konut ve kira ile eğlence ve kültür harcamalarına ayrılan pay ise geriliyor.

Dün tüm milletimiz için unutulmaz bir günü geride bıraktık. Birlik ve beraberliğimizin bozulmadığı daha nice günleri birlikte yaşamamızın zamanı geldi artık.

Tüm değerli okuyucularımıza sağlıklı, mutlu ve huzurlu bir hafta diliyorum.

Bu yazı 8 Ağustos 2016 tarihinde HaberAnkara‘da yayınlanmıştır.

Öne çıkan görsel: canary-network.com