Madame Deffand’ın güzel bir söz vardır: “Önemli olan uzaklık değil, ilk adımı atabilmektir.” Bu haftaki buluşmamız da adını bu güzel sözden alıyor. Dünya Bankası her yılın Ekim ayının son günlerinde çeşitli kriterler ile ülkelerdeki işe başlama kolaylığını ölçtüğü raporu “Doing Business” başlığı ile kamuoyuyla paylaşıyor. Bir endeks bazında yapılan hesaplamalar ile ülkelerin performansını ölçen bu rapor Haziran ayları arasındaki dönemi kapsıyor. Doing Business Raporu 2016 Raporu’nda 55. sırada yer alan ülkemiz hesaplama yöntem değişikliği ile beraber gelen güncelleme sonucunda 63. sıradan 69. sıraya geriledi.

Doing Business 2017 Raporu “herkes için fırsat eşitliği” başlığıyla yayınlandı bu sene. Dünyanın her bir köşesinden hızla yükselen eşitsizlik durumu, kendisine uluslararası politika metinlerinde de yer bulmaya başladı. İşte bu yüzden, cinsiyet, ırk, dil, din ayrımı yapmaksızın herkesin fırsat eşitliğine sahip olması için (cümleyi bir daha okuyunca insanın aslında ne kadar ütopik bir şeyden bahsettiğini fark etmesi çok vakit almıyor) ülkelerin yürüttüğü ve yürütmeyi amaçladığı düzenlemeler de uluslararası metinde kendilerine yer buluyor.

İsterseniz lafı çok uzatmadan raporun sonuçlarını sizinle paylaşayım. 190 ekonominin incelendiği Doing Business 2017 Raporu’nda endeks sıralamasının ilk üç sırasında yine Yeni Zelanda, Singapur ve Danimarka yer alıyor. Geçen senenin birincisi Yeni Zelanda bu sene de listenin başındaki yerini korurken Danimarka ile Singapur sıraları değişmiş durumda. Doing Business 2017 Raporu’nun ilk on sırasındaki ülkeler de daha önce bu satırlardan ekonomini değişik dinamikleri çerçevesinde örnek ülke olarak değerlendirdiğimiz ülkeler. Hong Kong, Güney Kore, Norveç, ABD, İsveç gibi ülkeler işe başlamanın en kolay olduğu ülkeler arasında yer alırken bu ülkelerin yanına bir de sürpriz ülke eklenmiş durumda. Geçen sene 16. sırada yer alan Makedonya bu sene altı basamak birden yükselerek işe başlamanın en kolay olduğu ilk on ekonomi arasına girmiş durumda.

Şekil 1: Doing Business 2017 Raporu’nda İlk On Ülke ve Türkiye

Rapordaki ana unsurlardan bahsetmek gerekirse… Bundan on yıl önce yeni bir iş kurmak ortalama olarak 46 gün sürerken bugün ise bu süre 21 gün. Haziran 2015-Haziran 2016 döneminde dünya genelinde 137 ülke küçük ve orta ölçekli işletmelerin kurulması ve faaliyetlerini kolaylaştırmaya yönelik kilit düzenlemeler yaptı. Geçtiğimiz yıl 137 ülkede gerçekleştirilen 283 reformun dörtte üçü gelişmekte olan ülkeler tarafından yapılırken bu ülkeler arasında da Sahraaltı Afrika Bölgesi’ndeki ülkeler dikkat çekiyor.

Ülkemizin ise geçen seneki sıralaması güncellendi. Doing Business 2016 Raporu’nda önce 55 olarak açıklanan sıralamamız bu seneki raporda yapılan yöntem değişikliği nedeniyle 63’e güncellenirken Doing Business 2017 Raporu’nda ise 69 olarak açıklandı. Şüphesiz, işe başlama kolaylığı sıralamasındaki gerilememiz üzücü ancak rapor Haziran 2016’ya kadar yapılan düzenlemeleri dikkate aldığı için bu tarihten sonra ekonomimizde yapılan etkili düzenleme ve değişikliklerin yapıcı etkilerini bir sonraki rapor döneminde görebileceğiz.

Türkiye, endekste yer alan kriterlerde geçen seneye göre sadece işe başlama kolaylığı kriterinde iyileşme gösterdi, ne yazık ki. Geçtiğimiz seneye göre inşaat izinlerinin alınması, elektrik temini, kredi temini, yatırımcıların korunması, sözleşmelerin uygulanması ve iflasın çözümü kriterlerinde gerileme görülürken tapu siciline kayıt vergilerin ödenmesi, sınır ötesi ticaret kriterlerinde ise sıralamamız değişmedi.

2017 yılı raporunda en fazla iyileşme gösterdiğimiz kriter 11 basamak ile işe başlama kolaylığı kriteri olurken en kötü performans gösterdiğimiz kriter ise 22 sıra gerilediğimiz elektrik temini kriteri oldu.

Şekil 2: Kriterler Bazında Ülkemizin Doing Business 2017 Raporu’ndaki Görünümü

Rapora göre Türkiye’de 2017 yılı rapor döneminde işe başlamak için toplam 6,5 gün süren 7 prosedüre ihtiyaç duyulurken bu prosedürlerin toplam maliyeti kişi başına düşen gelirin yüzde 16,4’ü kadar olmaktadır. Türkiye’de inşaat izinlerinin alınması ise toplamda 103 gün süren 18 prosedürün gerçekleştirilmesiyle tamamlanmaktadır.

Türkiye’de 2017 yılın raporunda en kötü performansın gösterildiği işe başlamak için elektrik temini kriterinde elektrik temini işlemi 63 gün süren 4 prosedür ile tamamlanırken bu sürecin maliyeti kişi başına düşen gelirin yüzde 617’si kadardır.

Tüm kriterler içerisinde en iyi performans gösterdiği ve en üst sırada yer aldığı yatırımcıların korunması endeksinde Türkiye geçen sene 18. sırada yer alırken bu sene dört sıra gerileyerek 22. sırada yer almıştır. Türkiye bu kriterin hesaplanması için düzenlenen endekslerin hemen hepsinde rapora göre bulunduğu bölge olan Avrupa ve Orta Asya Bölgesi ile yüksek gelirli OECD ülkelerinin ortalamalarından daha zayıf bir performans göstermiştir.

Türkiye’nin sınır ötesi ticaret kriterindeki sıralaması 2017 Raporu’nda geçen seneye göre sıralaması değişmemiş; ülkemiz bu kriterde 70. sırada yer almıştır. Rapora göre ihracat işlemini gerçekleştirmek için gereken belgelerin temini beş saat ve 87 dolar olurken ithalat işlemini gerçekleştirmek için gereken belgelerin temini ise 11 saat ve 142 dolar tutmaktadır.

Raporun derinliklerine inip sizi boğmak istemiyorum ama çarpıcı bir sonuç da yer alıyor raporda. İşe başlamak için gereken prosedürlerin 2016 dünyasında cinsiyet fark etmesini beklemeyiz hepimiz. Ancak gerçek dünya öyle değil ne yazık ki. Dünyada işe başlamak için erkeklere kadınlardan daha az prosedür uygulanan 26 ülke var. İlginç değil mi?

Şekil 3: Dünyada İşe Başlamak İçin Kadınlara Erkeklerden Daha Fazla Prosedür Uygulayan Ülkeler

Tüm değerli okuyucularımızın 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nı şimdiden kutluyor, güzel bir hafta diliyorum.

Bu yazı 28 Ekim 2016 tarihinde HaberAnkara‘da yayınlanmıştır.