Dört gözle beklenen maaş günleri, bir türlü gelmemeleri ile ünlüyken o uzunca bir süredir beklenen maaş ise daha ilk birkaç günden suyunu çeker; hepimizin başına gelmiştir. Bütün bir ay boyunca planlar yaparız, şu istediğimi alacağım, şu istediğimi yapacağım diye ama maaşımız elimize geçtiğinde büyük bir kısmı aslında hayatımızı sürdürebilmemiz için gereken ihtiyaçlarımıza gidiyor. Öyle ki, 2015 yılında ortalama bir hanehalkının kazandığı 100 liranın 46 lirası barınma ve beslenme ihtiyaçlarına ayrılıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) kamuoyuyla paylaştığı Hanehalkı Tüketim Harcaması Araştırması’nın sonuçlarına göre 2014 yılında 100 lirasının 25 lirasını barınma ihtiyaçlarına ayıran Mehmet Amca, 2015 yılında ise barınmak için maaşından 26 lira ayırmak zorunda kaldı. Başını bir çatının altına sokan Mehmet Amca yaşamını sürdürebilmek için tabi ki bir şeyler yiyip içmek zorunda. 2014 yılında gelirin %19,7’sinin ayrıldığı gıda ve alkolsüz içeceklere 2015 yılında ise %20,2 oranında bir pay ayrılmış.

Toplumumuzdaki ortalama bir hanehalkını temsil eden Mehmet Amca, evine almak istediği ev aletlerinden, eğlence ve kültür etkinliklerinden, eğitim ve sağlık hizmetlerinden feragat ederek gelirini temel ihtiyaçlara harcıyor. Barınma ve beslenme ihtiyaçlarından sonra ulaştırma harcamaları toplam harcamalar içerisinde en fazla yer tutan harcama kalemi olurken Mehmet Amca’nın 100 lirasının 63 lirası barınma, beslenme ve ulaştırmaya gidiyor.

Şekil 1: Mehmet Amca’nın 100 Lirası Nereye Gidiyor? 

Bir yıl içerisinde Mehmet Amca’nın cüzdanından giyim ve ayakkabı, lokanta, gıda ve barınma ihtiyaçları için daha fazla para çıkarken bunları karşılamak için ulaştırma, ev aletleri, eğitim, sağlık ve eğlenceden feragat edilmiş. Araştırma sonuçlarına göre, konut ve kira harcamalarının payı bir önceki yıla göre 1,2 puanlık artışla %24,8’den %26’ya yükseldi. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunun payı %19,7’den %20,2’ye, giyim ve ayakkabı harcamalarının payı, %5,1’den %5,2’ye; otel, lokanta, pastane harcamalarının payı ise %6’dan %6,4’e yükseldi.

Peki gelelim gelir düzeyine göre Mehmet Amcaların harcamalarına. Gelir düzeyi en alttaki %20’lik kısımda yer alan Birinci Mehmet Amca’ya göre gelir seviyesi en üstteki %20’lik kısımda yer alan İkinci Mehmet Amca daha az gıda ve barınma harcaması yaparken eğlenceye, kültür etkinliklerine ve eğitim hizmetlerine daha fazla harcama yapıyor. Bu arada hatırlatmakta fayda var: En düşük gelirli Mehmet Amca’nın en yüksek aylık ortalama geliri 1.500 lira civarında iken en yüksek gelirli Mehmet Amca’nın aylık ortalama geliri ise 4.500 liradan fazla.

Şekil 2: Gelir Düzeylerine Göre Mehmet Amcaların Harcamaları (Kaynak: TÜİK)

Harcama istatistiklerinin alt kırılımları itibarıyla çok çarpıcı ve ilginç sonuçlar var ancak sizleri boğmamak adına tüm sonuçları şimdi paylaşmayacağım. Önümüzdeki buluşmalarımızda fırsat buldukça sizinle diğer güzel sonuçları da paylaşmayı istiyorum.

Tüm değerli okuyucularımıza güzel ve keyifli bir hafta diliyorum.

Bu yazı 11 Kasım 2016 tarihinde HaberAnkara‘da yayınlanmıştır.