Bir ayın daha ilk günlerini yaşarken geride bıraktığımız aya ilişkin dış ticaret istatistiklerini de değerlendirme şansı buluyoruz. Henüz biten Temmuz ayına ilişkin olarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu geçici istatistiklerine göre Temmuz ayında geçtiğimiz yılın Temmuz ayına göre ihracat %28,7 oranında artarken ithalat ise aynı dönemde %45,8 oranında artış gösterdi ve bunun sonucunda dış ticaret açığı %80,4 oranında genişledi.

Bildiğiniz gibi, geçtiğimiz yılın Temmuz ayı ülkemiz için kara bir ay olarak geride kalmıştı. Son dönemlerde görülen en büyük ihanet girişimi olan 15 Temmuz’un da içinde bulunduğu ayda ihracatımız 2015 yılının Temmuz ayına göre %11,5 oranında azalmıştı. Bir de Temmuz ayına rastlayan Ramazan Bayramı tatilinin kamu görevlileri için dokuz güne çıkarılması ile 2016 yılının Temmuz ayında iş günü sayısı 16’ya kadar düşmüştü. Halbuki 2017 yılına geldiğimizde hem ülkemizin 15 Temmuz hain darbe girişiminin yaralarını hızla sarması hem de Temmuz ayı içerisinde çalışılan gün sayısının geçtiğimiz yıllara göre fazla olmasıyla beraber ihracatımız da yükseliş eğilimine girdi. Nitekim bu konuyla ilgili Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndan Aslıhan Atabek Demirhan’ın 2014 yılında yayınlamış olduğu bir ekonomi notu var. Bu nota göre resmi tatillerde ihracatın ortalama 259 milyon dolar azaldığı, ilgili günün bayram tatiline gelmesinin ise ihracatta 303 milyon dolarlık bir azalmaya yol açacağı ifade ediliyor (Demirhan, 2014). Dolayısıyla, 2017 yılının Temmuz ayında çalışılan gün sayısındaki artışın ihracatın artışındaki nedenlerden biri olarak değerlendirilmesi çok da yanlış olmayacak (Ancak bu noktada Temmuz ayında gün başına ortalama ihracatımızın 2015 yılına kıyasla arttığını ancak 2016 yılına kıyasla azaldığını da belirtmekte fayda var).

2014 yılının sonunda 157,6 milyar dolar ile Cumhuriyet rekoru kıran ihracatımız sonrasındaki iki yılda sırasıyla %8,7 ve %0,9 oranlarında azalarak 142,5 milyar dolara kadar gerilemişti. Ancak Temmuz ayı itibarıyla yıllık ihracatımızda yeniden 150 milyar dolar eşiğini aştığımızı görüyoruz. Temmuz ayı sonu itibarıyla son 12 aylık ihracatımız %7,5 oranında artış ile 151,2 milyar dolara yükseldi.

Şekil 1: 2002’den Bu Yana Değer Bazında Yıllık İhracatımız

Bu haftaki buluşmamızın başlığının “toparlanma” kısmına değindikten sonra “tedrici” kısmından da bahsetmekte fayda var. Temmuz ayında ihracatımız her ne kadar yıllık bazda %28,7 oranında artmış olsa da aynı dönemde ithalatımızda yaşanan %45,8 oranındaki artış dış ticaret açığımızın önemli bir biçimde genişlemesine neden oldu. Temmuz ayında dış ticaret açığımız %80,4 oranında genişlerken son 12 aylık dönemde ise bu genişlemenin oranı %12,3 seviyesinde gerçekleşti. Temmuz ayında 71. Fasıl olan kıymetli madenler ve taşlarda yaşanan 7 kata akın ithalat artışı dış ticaret açığının bu denli genişlemesinin öncelikli nedenlerinden. Temmuz ayı itibarıyla dış ticaret açığı son 3,5 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.

Şekil 2: 2014’ten Bu Yana Dış Ticaret Açığımız

Temmuz ayı itibarıyla gerçekleştirdiğimiz toparlanmanın “tedrici” olarak nitelendirilmesine neden olan birkaç değişken daha var. Bunlardan biri olan ara malı ithalatı Ocak-Temmuz itibarıyla toplam ithalatın yine yüksek bir kısmını oluşturuyor. Yılın ilk 7 ayı sonunda ara malı ithalatı toplam ithalatımızın %74’ünü oluşturuyor. Politika metinlerimizde yer alan ara malı ithalatımızın düşürülmesi hedefini gerçekleştirmek için adımlarımızı kararlılıkla atmalıyız.

Bu haftaki buluşmamızda değinmek istediğim son husus da ihracatımızın ithalatımızı karşılama oranı. Her bir birimlik ihracatımız için yapmamız gereken ithalat olarak da değerlendirilen bu oran 2017 yılı Temmuz ayı sonu itibarıyla %59’a gerilemiş durumda. Her ne kadar uzun dönemli ortalamamız %65-70 seviyelerinde gerçekleşse de Temmuz ayı için gerçekleşen bu oran da dikkat etmemiz gereken unsurlardan biri olarak karşımızda duruyor.

Küresel talep toparlanıyor ve bununla beraber dünya ile entegre durumdaki ülkemizde de ihracat verileri olumlu bir seyir izliyor. Şüphesiz dış ticaret politikalarımızı şekillendirirken temkini elden bırakmamak gerekiyor ancak bunun yanında geçtiğimiz yıl tarihin en büyük ihanetlerinden birini de bertaraf etmeyi başardığımızı hiç unutmamamız gerekiyor.

Değerli okuyucularımıza güneşli günler diliyorum.

Güzel bir hafta olsun.

Bu yazı 4 Ağustos 2017 tarihinde HaberAnkara‘da yayınlanmıştır.