Değerli okuyucularımız hatırlayacaktır; zamanda yolculuk temasının işlendiği Geleceğe Dönüş (Back to the Future) filminde başkarakter Marty McFly, Doktor lakaplı mucidin icat ettiği zaman makinesini 21 Ekim 2015 yılına kuruyor ve “geleceğe” yolculuk yapıyordu. İşte o “gelecek” geldi de üzerinden iki sene geçti bile. Robotlar, tabletler, uçan kaykaylar, uzaktan görüntülü konuşma gibi birçok “çılgın icat” bugün hayatımızın bir parçası durumunda. Geleceğin dünyasının kuralları ise daha bugünden, ülkelerin yürütmüş olduğu araştırma-geliştirme (AR-GE) faaliyetleri ise yeniden yazılıyor.

Bu satırlardan her daim verilerini incelemeye çalıştığımız Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), geçtiğimiz günlerde ülkemize ilişkin 2016 yılı AR-GE faaliyetleri araştırmasının sonuçlarını yayınladı. Araştırmanın sonuçlarına göre 2016 yılında ülkemizin AR-GE harcamaları bir önceki yıla göre %19,5 düzeyinde artış gösterirken yıllık artış tutarı ise 4 milyar 26 milyon TL oldu. Bir önceki sene 20 milyar 615 milyon TL tutarında olan toplam AR-GE harcamamız bu sene 24 milyar 641 milyon TL’ye yükseldi.

Beraberce takip ettiğimiz gibi, 2016 yılının sonunda TÜİK, Avrupa standartlarına uygun bir şekilde milli gelir hesaplama yöntemini güncellemişti. Bu güncelleme ile beraber, 2015 yılında toplam gelirimizin %0,88’ini oluşturan AR-GE harcamalarımız, 2016 yılında ise toplam gelirin %0,94’ünü oluşturdu. Bir yılda gerçekleşen 6 baz puanlık artış şüphesiz yüz güldürücü; ancak, giderek kızışan rekabetçi dünyada rakiplerimizin bir adım önüne geçebilmemiz için attığımız adımları biraz daha büyütmemiz gerekiyor.

Öyle ki, her yıl ülkelerin yenilikçilik performansını inceleyen “Küresel İnovasyon Endeksi”nin 2017 yılı sonuçlarına göre İsrail, AR-GE harcamalarının toplam gelire oranında %4,3 ile ilk sırada yer alıyor. Avrupa kıtasında yer alan ve yukarıda bahsettiğimiz rekabetçi ortamda “dişimize göre” olan rakiplerimizden Slovenya’da bu oran %2,2; Çekya’da %2 ve Macaristan’da %1,4 düzeyinde.

2016 yılında gerçekleştirilen AR-GE harcamalarının kompozisyonuna baktığımızda, %54,2’lik kısmın mali ve mali olmayan şirketler tarafından yapıldığı görülürken üçte birlik kısmını ise yükseköğretim kurumları gerçekleştirdi. Buna ek olarak, 2016 yılında toplam AR-GE personeli sayısında gözlemlenen %12’lik artış da şimdilik yetersiz olsa da AR-GE alanındaki performansımızın geleceğe yönelik olarak umut vadettiğini gösteriyor.

2016 yılı itibarıyla toplam AR-GE harcamamızın nüfusumuz dikkate alındığındaki görünümüne baktığımızda ise karşımıza kişi başına düşen 103 dolarlık bir AR-GE harcaması çıkıyor. Nasıl AR-GE harcamalarımızın toplam gelir içerisindeki payı yetersiz ise kişi başına düşen AR-GE harcamasında da rakiplerimizden biraz geride konumlandığımız görülüyor. Öyle ki, Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası ve Küresel İnovasyon Endeksi verilerini dikkate alarak yaptığım hesaplamada, kişi başına düşen AR-GE harcaması tutarının İsviçre’de 2.410 dolar ile zirve yaptığını, Finlandiya’da 1.218 dolar, Almanya’da 1.207 dolar, Çekya’da 345 dolar, Slovakya’da 185 dolar seviyelerinde gerçekleştiğini görebiliyoruz. Tekrara düşmeye gerek yok ama biraz önce de söylediğimiz gibi, teknolojinin gelişimine yönelik attığımız adımları uzatmanın tam zamanı.

Milli tanklarımız, milli gemilerimiz, İHAlarımız, yerli otomobil projemiz ve gökyüzünde süzülen Hürkuşumuz, Göktürk uydularımız ve ismini serdetmeye kalksak sayfaları harcayacağımız birçok projemiz ile devamında gelecek daha nicesi; geleceğin dünyasının kuralları yazılırken bizi de yazım aşamasının önemli aktörlerinden birisi yapacak.

Güzel bir hafta geçirmeniz ümidiyle…

Bu yazı 22 Kasım 2017 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayınlanmıştır.