Ülkemizde finansal okuryazarlık arttıkça biz iktisatçılara çok fazla rağbet kalmıyor ancak son dönemde dünya ekonomisi ve Türkiye ekonomisinde yaşanan bir dizi olay, öğrenmenin hiç bitmediği şu hayatta iktisat bilimine gönül veren bizler için eşsiz birer fırsat olarak karşımıza çıkıyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) yaklaşık 1,5 yıldır sürdürdüğü para politikasında sadeleşme sürecinin sonlandığını duyurarak haftaya gündem oluşturacak yeni bir kararla başlamamızı sağladı. Biz de bu haftaki köşemizde beş soruda Merkez’in sadeleşme serüvenini değerlendirmeye çalışacağız.

1) Merkez Bankası piyasaları nasıl fonluyor?

TCMB kendisine kanunla verilmiş olan fiyat istikrarını sağlama amacını gerçekleştirmek için elindeki para politikası araçlarını kullanır. Gün içerisindeki işlemlerin ardından gün sonunda hesaplarını kapatmak için bankalar TCMB’den borç alabilir ya da TCMB’ye borç verebilir. Bankaları fonlamak için gecelik fonlama, haftalık repo ihalesi ve hesaplarını gün içerisinde kapatamayan bankaların kullanımı için geç likidite penceresi yollarını kullanabiliyor.

2) Geç Likidite Penceresi (GLP) ne anlama geliyor?

Bankaların gün sonunda borç almak için başvurabileceği son makam olan TCMB, gün sonunda ödeme sistemlerinde oluşabilecek uyuşmazlıkların önüne geçebilmek için 16:00-17:00 saatleri arasında bankalara limitsiz vadeli TL borçlanma imkânı sağlıyor. Hiç şüphe yok ki, gün içerisinde dersine iyi çalışmayan bankaları birazcık cezalandırmak için verdiği bu borcu ise gün içerisindeki işlemlerden biraz daha maliyetli veriyor. Likit fazlası bankalara herhangi bir faiz ödemeyen TCMB, likit eksikliği olan bankaları ise 24 Mayıs’taki son faiz artırımıyla beraber %16,50 faiz oranından fonluyor. Bu kısım önemli: GLP’nin olağanüstü bir durum için kullanılması beklenirken 2017 yılının Ocak ayından itibaren haftalık repo ihalelerini iptal eden TCMB Kasım 2017’den itibaren ise piyasaları sadece GLP’den fonladı. Diğer bir deyişle, politika faizi %8 görünen TCMB aslında piyasalara kademeli artarak %16,50’ye kadar ulaşan faiz oranından likidite sağladı.

3) Merkez son bir ayda neler yaptı?

TCMB son bir ayda ise hem para politikasının sadeleşmesi amacıyla hem de ateşi bir süre dinmek bilmeyen döviz kurlarını bir miktar kontrol altına alabilmek için bir dizi politika kararı aldı. Piyasalara yabancı para cinsinden likit sağlamayı amaçlayan TCMB bir yandan da TL cinsi varlıkların cazibesini artırmaya çalışarak piyasaların daha fazla likit elde etmesini hedefledi. 23 Mayıs’ta piyasaları fonladığı GLP faizini 300 baz puan artırarak %16,50’ye yükselten TCMB, 1 Haziran’dan itibaren ise bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının tekrar politika faizi olarak %16,50 seviyesine eşitlendiğini duyurdu.

4) Merkez’in son hamlesi ne anlama geliyor?

Hiç kuşkusuz, Merkez’in son adımı üzerinde çok sayıda değerli yorumcu değerlendirmelerini paylaştı. Kısaca değerlendirmek gerekirse, TCMB bu son hamlesiyle faiz oranlarında yaşanan karmaşanın, Banka’nın piyasayı fonlama maliyetinde keyfiyete gitme ihtimalinin önüne geçerken hem yerli hem de yabancı yatırımcıların da Türk para politikasına ilişkin algısının daha da netleşmesini amaçladı.

5) Bundan sonra ne olacak?

TCMB’nin bu hamlesiyle fonlama maliyetleri yükselecek ve hem mevduat hem de kredi faizleri yükselişe geçecek. Mevduat faizlerinin yükselmesi hanehalkının tüketim yerine tasarrufa gitmesini sağlarken kredi faizlerinin yükselmesi de hem tüketim hem de reel sektörün finansmanı kanallarıyla büyüme üzerinde bir miktar baskıya yol açacak. TCMB’nin bu sadeleşme serüveniyle belki yüksek büyüme performansımızdan biraz fedakârlık ettik ancak Türk Lirası’nın ve Türk para politikasının algısını iyileştirmek için önemli hamlelerden birini gerçekleştirdik.

Güzel ve mutlu bir hafta geçirmeniz ümidiyle…

Bu yazı 30 Mayıs 2018 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayınlanmıştır.