Bundan iki yüz yılı aşkın bir süre önce Adam Smith dünyaca ünlü eseri Ulusların Zenginliği’nde ülkelerin ticaret yaptıkları hallerinin, kapalı ekonomiye kıyasla refah sağlayan bir olgu olduğunu ve daha karlı çıktıkları için ticaret yapma motivasyonuna sahip olduklarını ifade etmişti.

Aradan geçen bunca zamanda dünya ekonomisi dönemler itibarıyla korumacılık, serbest ticaret uygulamaları, korumacılık, serbest ticaret uygulamaları derken birbirini izleyen farklı politikalara ev sahipliği yaptı. Bugün geldiğimiz noktada dünyanın en büyük iki ekonomisi birbirlerine karşı ticaret aktivitelerini kısıtlama konusunda bir hayli istekli durumda ve bu durum tahmin edileceği gibi sadece bu iki ekonomiyi değil dünya ticaretini ve büyüme performansını yakından etkiliyor.

Özellikle 2017 yılıyla beraber küresel ticarette artan korumacılık politikalarıyla birlikte geçtiğimiz sene Şubat ayında önce ‘ticaret dalaşmaları’ şeklinde başlayan, daha sonra ise dünyanın en büyük iki ekonomisinin karşılıklı restleriyle ticaret savaşlarına dönüşen hamleler küresel büyümeyi ve ticaret hacmindeki artışı da olumsuz etkiliyor. Öyle ki, 2018 yılıyla birlikte dünya ticaretinin küresel GSYH içerisindeki payı gerilerken özellikle Çin ekonomisinin büyümesindeki zayıflamanın çok büyük bir oranda bu gerilimden kaynaklandığı değerlendiriliyor.

Ticaret savaşlarının olumsuz etkileri savaşın iki tarafıyla sınırlı kalmıyor, küresel ekonomilerin tamamını yakından ilgilendiriyor. Öyle ki uluslararası kuruluşlar gerek küresel büyüme gerekse de ülkelerin büyüme beklentilerini bir bir aşağı yönlü revize ederken geçtiğimiz günlerde bir araya gelen Avrupa Merkez Bankası Başkanı Mario Draghi ve IMF Başkanı Christine Lagarde da ticaret savaşlarının etkilerinin Avrupa’yı da tehdit eder hale geldiğinin altını çizdi.

Orta, Doğu ve Güneydoğu Avrupa Ülkeleri (CESEE) 8. Avrupa Merkez Bankası Konferansı’nda dünya ekonomisi hakkında değerlendirmelerde bulunan IMF Başkanı, küresel iş birliğinin azaldığı bu dönemde en büyük ekonomilerin yeni ticaret engelleri koyma konusunda bir hayli istekli olduğunu ve bu durumun tüm ekonomileri olumsuz etkilediğini belirtti. Aynı konferansta söz alan Avrupa Merkez Bankası Başkanı Draghi ise ABD’nin Avrupa’dan ithal edilen otomobillere yönelik ek gümrük vergileri tehditlerinin özellikle otomobil üretiminin merkezi olan Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya ve Romanya’yı kırılgan hale getireceğini dile getirdi.

Şekil 1, CPB’nin her ay yayınladığı Dünya Ticaret Görünüm Değerlendirmesi verileri kullanılarak Ocak 2013-Mart 2019 dönemi için küresel ticaret hacmindeki yıllık değişim oranını gösteriyor. Özellikle 2017 yılıyla beraber küresel ticaret büyümesi ortalamasındaki zayıflamayı kırmızı çizgi gösteriyor.

Şekil 1: Ocak 2013’ten Bu Yana Küresel Ticaret Hacminde Yıllık Değişim Oranı (Kaynak: CPB)

Yine benzer olarak, geçtiğimiz hafta Japonya’da düzenlenen G20 Ticaret ve Dijital Ekonomi Bakanları Toplantısı’nda da sürdürülebilir ve kapsayıcı bir büyüme için ticaret ve yatırımın desteklenmesi gerektiği ifade edildi. Modern ekonomi tarihine baktığımızda ve küresel ekonomileri incelediğimizde, ekonomik büyüme ve refah artışının –şüphesiz bazı hususlarda şerh koymak kaydıyla– uluslararası ticaretin daha kolay yapıldığı dönemlere rastladığını rahatlıkla gözlemleyebiliyoruz. Dolayısıyla, günümüz dünyasında açık ve kurallara dayalı bir ticaret sisteminin küresel tedarik zincirini çok daha etkin bir şekilde çalıştıracağı aşikâr iken en büyük ekonomilerin giderek dozunu artırdığı ticarette korumacılık politikaları önümüzdeki dönemde hâlihazırda baskı altında olan küresel ekonomik büyümeyi çok daha baskılayacağa benziyor.

Güzel bir hafta olsun.

Bu yazı 14 Haziran 2019 tarihinde HaberAnkara‘da yayınlanmıştır.