Yeni yılın ilk iş gününde açıklanan ilk ekonomik veri de enflasyon gelişmeleri oldu. Türkiye İstatistik Kurumu 2020 yılının Aralık ayına ilişkin tüketici ve üretici fiyatlarındaki gelişmeleri kamuoyuyla paylaştı.
Buna göre, tüketici fiyatları Aralık ayında bir önceki aya kıyasla %1,25 oranında artarken yıllık enflasyon ise 2020 yılı sonu itibarıyla %14,60’a yükseldi. Söz konusu dönemde üretici fiyatlarındaki yıllık artış oranı ise %25,15’e yükseldi.
Aralık ayında bir önceki aya kıyasla fiyatı en çok artış gösteren harcama grubu %3,46 ile ev eşyası grubu oldu. Salgın dönemiyle birlikte değişim eğilimi gösteren tüketim alışkanlıkları özellikle yılın son dokuz aylık döneminde de fiyat hareketlerinde olağanın dışında gelişmelerin ortaya çıkmasına sebep oldu. Aralık ayında fiyat artışı listesinde ev eşyası grubunu sırasıyla %2,64 ile ulaştırma grubu ve %2,53 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubu takip etti. Özellikle ulaştırma ve gıda ve alkolsüz içecekler gruplarının tüketim harcamaları içerisindeki paylarının ilk üçte yer alması, aylık enflasyonun da yukarı yönlü baskılanmasına sebep oldu. Aralık ayında aylık bazda en yüksek düşüş gösteren grup %3,18 ile giyim ve ayakkabı oldu.
Yıllık olarak %14,60 olarak gerçekleşen ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının hem hedefinden hem de beklentisinden bir hayli uzakta bulunan enflasyon oranının en büyük destekçilerinin (!) başında yine gıda fiyatları geliyor. Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %20,61 artış gösteren gıda ve alkolsüz içecekler harcama grubunda fiyatlar, %14,60’lık yıllık enflasyon oranının 4,7 puanını tek başına üstleniyor. Yıllık artış oranlarına baktığımızda 2020 yılında fiyatı en çok artan harcama grupları %28,12 ile çeşitli mal ve hizmetler ile %21,12 ile ulaştırma grupları olarak gerçekleşti. Türkiye’deki ortalama bir hanehalkının tüketim eğilimlerine baktığımızda ilk üç sırada yer alan beslenme, barınma ve ulaşım ihtiyaçlarının karşılanması için tüketilen ürünlerdeki fiyat artışlarının toplamı 9,37 puana işaret ediyor. Dolayısıyla 2020 yılında bu üç harcama grubundaki fiyat artışları yıllık enflasyon oranının yükseliş eğilimine girmesinde bir hayli etkili oldu.
TÜİK’in hafta başında açıkladığı bir diğer veri ise üretici fiyatlarındaki değişim oranları. Literatürde yapılan araştırmalar farklı sektörler itibarıyla üretici fiyatlarından tüketici fiyatlarına doğru bir nedensellik ilişkisinin varlığını ortaya koyuyor. Genel bir değerlendirme yapmak gerekirse de üretici fiyatlarındaki artışın üretim maliyetleriyle birlikte üreticiler tarafından nihai ürünler yoluyla tüketicilere yansıtılabileceğine işaret ediyor. Bu bağlamda, üretici fiyatlarındaki artış eğiliminin sürmesi, ilerleyen dönemde tüketici enflasyonunda hedeflediğimiz tek haneli oranlardan biraz daha uzak kalacağımız gerçeğini beraberinde getiriyor maalesef. Öyle ki, Aralık ayı itibarıyla üretici fiyatları bir önceki aya kıyasla %2,36 artarken 2020 yılı itibarıyla ise %25,15 oranında artış gösterdi. Bu artışın önemli bir diğer tarafı da son 19 ayın en yüksek artış oranı olması: üretici fiyatları en son 2019 yılının Mayıs ayında %28,71 oranında artış göstermişti.
Siz değerli okuyucularımızın 2021 yılını bir kez daha kutluyor; yeni yılın başta sağlık olmak üzere huzur ve mutluluk getirmesini temenni ediyorum.
Güzel ve sağlıklı bir hafta geçirmeniz ümidiyle…
Bu yazı 6 Ocak 2021 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayınlanmıştır.
Mert Can Duman 