Son dönemlerin gündemdeki ekonomi terimi enflasyon. Sözlük anlamıyla fiyatların artış hızı. 90’larda canavar ile resmedilen enflasyon, son iki yıldır yeniden hayatımızdaki yerini sağlamlaştırdı. Fiyatların artışındaki hızlanma gerek üretici gerek tüketici tarafından fiyatlama davranışlarını bozuyor.

Üretici tarafı, fiyatların daha da artacağını bekleyerek ürünlerini satmaktan geri duruyor. Piyasada giderek daha az bulunan ürünlerin fiyatları daha da artıyor ve bingo! Kendini doğrulayan bekleyişler… Üretici tarafı biraz daha az satma eğilimine giriyor.

Tüketici tarafında da durum farklı değil. Tüketici de fiyatların daha da artacağını bekleyerek gelecekte almayı düşündüğü ürünleri bile bugün satın alma eğilimine giriyor ve birdenbire yükselen talep ürünün fiyatını daha da artıyor. Buyurun size yeniden bingo! ¨Bak gördün mü fiyatlar artıyor¨ diye daha da alım yapan tüketiciler, ¨bak gördün mü fiyatlar artıyor¨ diye satışlarını azaltan üreticiler…

Çorap söküğünü bilirsiniz, bir yerden sökülmeye başladı mı çektikçe gelir de gelir. Enflasyon sarmalı da bir kere başladı mı sağlıklı politikaları hayata geçirmeden söküğü durdurmanız imkansız. Hastanın ateşinin geçici süre düşmüş olması iyileştiği anlamına da gelmiyor. Son günlerde ¨baz etkisi¨ terimini hayli fazla duymuşsunuzdur. İşte baz etkisi aslında ateşin geçici bir süreliğine düşmesi anlamına geliyor. Gelin beraber bir örnek kuralım:

2020’nin en uzun gecesi 21 Aralık günü markete gidip de kilogramı 10 TL olan nardan 5 kilogram aldığınızı düşünelim. 5 x 10 TL = 50 TL tutan faturanız aradan geçen bir yılın ardından nara gelen zamlardan sonra 2021’in en uzun gecesinde 5 x 20 TL = 100 TL’ye yükselmiş olsun. Sadece nardan oluşan bir ekonomiyi düşünürken bu ekonomide yıllık enflasyon oranı (100-50)/50 = %100 oldu. Diğer bir deyişle fiyatlar iki katına çıktı.

Gelelim bu yılın en uzun gecesine… Enflasyon hala gündemimizde ancak daha düşük bir oranda. Nasıl mı? Düşünelim, geçen sene 20 TL olan narın fiyatı 25 TL, faturamız ise 5 x 25 TL = 125 TL oldu. 2022 yılında yıllık enflasyonu hesaplarsak (125-100)/100 = %25’i buluyoruz. Gazeteler yine acil baskı yapıyor, enflasyon %100’den %25’e geriledi diye. Geçen yıl %100 olan enflasyonu dörtte birine düşürmenin haklı gururunu yaşıyoruz.

Ancak bir saniye. Enflasyon düşmüş olsa da fiyatlar hala yükselişte. İki senede enflasyon dörtte birine gerilese de 10 TL olan narın kilogram fiyatı bu sene 25 TL’ye ulaşmış. Yani enflasyonun düşmesi fiyatların düşmesi anlamına gelmiyormuş.

Kahvemizden son yudumu alma zamanı. Afiyet olsun. 🙂