Dünya Ticaret Örgütü Temmuz ayının başlarında yayınladığı raporunda 2015 yılında küresel ticaret hacminin %2,7 oranında arttığını, dolar bazında ihracat değerinin ise %13,2 oranında azaldığını ifade etti. Bu oranlar ne anlama geliyor, bizi yine sayılara boğuyorsun diyen değerli okuyucularımızın sesini duyar gibiyim. O zaman şöyle özetlemeye çalışayım, %2,7’lik büyüme oranının görüldüğü 2015 yılı, %3’ün altında bir büyüme oranı ile karşılaşılan üst üste beşinci yıl oldu. Küresel ticaret yavaşlamaya devam ediyor.

Yazımın ilk paragrafında iki tane orandan bahsettim. 2015 yılında küresel ticaret hacmi %2,7 oranında büyürken dolar bazında ihracat değeri ise %13,2 oranında azaldı. Bu farklılığın en büyük nedenlerinden birisi şüphesiz döviz kurlarındaki keskin dalgalanmalar. Döviz kuru dalgalanmaları ve fiyat hareketleri nedeniyle 2015 yılında ihracatın dolar bazında değeri 19 trilyon dolardan 16 trilyon dolara geriledi.

Aslında ülkemizde de buna benzer bir görünüm söz konusu. Dolar bazında ölçülen ihracatımız 2015 yılında gerilerken miktar bazında ihracatımız ise bunun aksine artış gösterdi. Diğer bir deyişle, 2015 yılında daha fazla ürün ihraç etmiş olsak da ihraç ettiğimiz bu ürünlerin değeri (döviz kuru hareketleri nedeniyle) gerilediği için toplam ihracatımızda düşüş gözlemlendi. Öyle ki, 2015 yılında ihracatımızın değeri %8,7 oranında gerileyerek 143,9 milyar dolara düşerken miktar bazında ihracatımız ise aynı dönemde %1,5 oranında arttı.

Aslında ihracatımız artıyor ama döviz kuru hareketlerine kurban gidiyoruz.

Bu durum kendini Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı ihracat birim değer ve miktar endekslerinde de gösteriyor. TÜİK’in açıkladığı birim değer endeksi belirlenen bir temel yıl esas alınarak herhangi bir döneme ait ihracat değerinin miktara bölünmesiyle elde edilen ortalama değer olarak karşımıza çıkıyor. Birim değer endeksindeki değişim, hesaplanan dönem itibarıyla ihracat değerinin temel yıldaki değere kıyasla nasıl değiştiğini göstermesi açısından önem arz ediyor.

2010 yılı itibarıyla 100 baz değerine sahip ihracat birim değer endeksi 2015 yılında gerileme gösterse de 2016 yılında yükseliş eğilimine girmiş bulunmakta ve değer cinsinden ihracatımızdaki azalış giderek yavaşlıyor. 2015 yılında %9,6 oranında gerileyen ihracat birim değer endeksi 2016 yılının ilk altı ayı itibarıyla ise %7 oranında azalmış durumda.

Şekil 1: Ocak 2015 – Haziran 2016 Döneminde Ülkemizin İhracat Birim Değer Endeksi

Birim başına ihracatımızın ortalama değerini fiyat ve döviz kuru hareketlerinden arındırılmamış şekilde gösteren birim değer endeksi bir yana dursun, miktar bazında ihracatımızın temel yıla göre değişimini gösteren ihracat miktar endeksi ise 2015 yılında da 2016 yılının ilk altı ayında da yükseliş eğiliminde. 2015 yılında %1 oranında artan miktar cinsinden ihracatımızı gösteren ihracat miktar endeksi 2016 yılının ilk altı ayı itibarıyla ise %5,1 oranında artış göstermiş durumda.

Şekil 2: Ocak 2015 – Haziran 2016 Döneminde Ülkemizin İhracat Miktar Endeksi

Uzun lafın kısası, gerek küresel dalgalanmalar gerekse de yurtiçinde yaşanan hareketli günler nedeniyle toplam ihracatımızın neredeyse üçte ikisini gerçekleştirdiğimiz dolardaki keskin hareketler ihracat değerimizi yakından etkiliyor. Gümrük kapılarımızdan geçen ürün miktarı aslında artış gösterse de bu keskin hareketler nedeniyle ürünlerin dolar cinsinden değerleri geriliyor.

Cumhuriyetimizin 100. yaşını kutlayacağımız 2023 yılına ilişkin belirlediğimiz ihracat hedeflerimizin belki de en önemlilerinden birisi olan birim ihracat değerimizin yükseltilmesi için gereken eylemler gerek politika metinlerinde gerekse de bu alanda yapılan çalışmalarda defalarca yer aldı. Yapısal ve stratejik gelişim ile beraber daha fazla katma değer ortaya çıkaran nitelikli ve kaliteli ürünlerin ihracat sepetimiz içerisindeki varlığını artırmak, ilerleyen dönemlerde miktarını artırmayı başardığımız ihracatımızın keskin döviz kuru dalgalanmalarından çok yoğun bir şekilde etkilenmemesinin de önünü açacaktır.

Değerli okuyucularımıza güzel bir hafta diliyorum. Ankara’da yazın son günlerinin tadını çıkarmanız dileğiyle…

Bu yazı 15 Ağustos 2016 tarihinde HaberAnkara‘da yayınlanmıştır.