21-27 Kasım haftası kısaltması ve yaygın kullanımı KOBİ olan küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin desteklenmesi için ulusal otoritelerin ve diğer ilgili kuruluşların faaliyetlerini yaygınlaştırmak amacıyla Avrupa Birliği tarafından Avrupa KOBİ Haftası olarak belirlenmiştir. Bu tarihler arasında düzenlenen etkinliklerde, KOBİlerin ekonomiler için öneminin altı çizilmektedir. Bu kapsamda 21-27 Kasım 2016 tarihleri arasında Avrupa KOBİ Haftası’nın sekizincisi gerçekleştirilmektedir. Bugünkü buluşmamıza da ismini özel bir bankanın KOBİ’ler ile ilgili yıllar önce bizimle tanıştırdığı bir slogan veriyor.

Ülkemizde KOBİ, ilgili mevzuat gereği iki yüz elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirasını aşmayan girişim olarak tanımlanmaktadır. Ancak Türkiye İstatistik Kurumu’nun yayınladığı KOBİ İstatistikleri’nde ise mali büyüklükten ziyade çalışan sayısı 250’den az olan girişimler dikkate alınmış ve KOBİ olarak tanımlanmıştır. Bu çerçevede KOBİler, ülkemizde toplam girişim sayısının %99,8’ini oluştururken istihdamın ise %73,5’ini, faktör maliyetiyle katma değerin ise %53,5’ini oluşturdu.

KOBİler düşük teknoloji ile çalışıyor

Ülkemizdeki 1000 girişimin 998’ini oluşturan KOBİler, her 1000 kişiden 735’ini istihdam etme başarısını gösterse de aynı başarıyı yüksek teknolojili üretim konusunda gösterememiş durumda. Öyle ki, imalat sanayinde faaliyet gösteren KOBİlerin üretimleri incelendiğinde, 100 KOBİ’den yaklaşık 60’ının düşük teknoloji ile üretim yaptığı görülüyor. Orta teknoloji ile üretim yapan KOBİ’lerin oranı %40’ı bulurken ülkemizi gelişmiş ekonomiler seviyesine çıkaracak yüksek teknolojili üretim yapan KOBİ’lerin oranı ise yalnızca %0,3.

Unutmadan, yüksek teknoloji üretiminin 250’den daha fazla çalışana sahip büyük işletmelerde arzu edilen kadar olmasa da KOBİ’lere kıyasla daha yüksek oranda gerçekleştiğini eklemekte fayda var. Büyük işletmelerin üretiminde yüksek teknolojili üretimin oranı %2,6.

Şekil 1: Teknoloji Düzeyine Göre KOBİ’lerin Payları

KOBİler dış ticaretimizde önemli bir paya sahip

Son zamanlarda etkisi negatife dönse de ihracata dayalı büyüme modeli ile büyümemizi şekillendirmeye başladığımız yıllardan beri büyüme oranımızı üzerinde önemli bir role sahip dış ticaretimizin büyük bir kısmı KOBİler tarafından gerçekleştirildi. TÜİK’in verilerine göre, 2014 yılında 100 dolarlık ihracatımızın 56 dolarını gerçekleştiren KOBİler 2015 yılında ise 55 dolarını gerçekleştirme başarısı gösterdi. KOBİlerin 2015 yılı ithalatımızdaki payı ise %37,7 olarak gerçekleşti.

Özellikle ihracatımızın çoğunluğunu gerçekleştiren KOBİlerin dış ticaret yapısı, ülkemizin de ticaret yapısını oluşturmaktadır. Öyle ki, tıpkı toplam ihracatta olduğu gibi KOBİ’lerin yaptığı ihracatta da Avrupa Birliği ülkeleri önemli bir paya sahipken ihraç ürünlerinin büyük bir çoğunluğunu imalat sanayi ürünleri oluşturmakta. 2015 yılında toplam ihracatımızın %91,7’lik kısmını imalat sanayi ürünleri oluştururken Avrupa Birliği’nin toplam ihracatımızdaki payı ise %44,5 olarak gerçekleşmişti. Söz konusu oranları KOBİ’lerin yapmış olduğu ihracat için hesapladığımızda ise sırasıyla %92,3 ve %49 sonuçlarını buluyoruz.

Şekil 2: Dış Ticaretimizde KOBİ’lerin Payı

Son olarak KOBİ’lerin ülkemizdeki AR-Ge faaliyetlerine olan katkısıyla bu haftayı sonlandıralım. KOBİ’ler 2015 yılında toplam AR-GE harcamasının %17,7’sini gerçekleştirirken çalışan sayısı 250’den fazla olan büyük işletmeler ise toplam AR-GE harcamasının %32,3’ünü gerçekleştirdi. Bunun ek olarak, 2015 yılında ticari işletmeler tarafından yapılan 100 liralık toplam yatırım harcamasının 48 lirası KOBİ’ler tarafından yapıldı.

TOBB ETÜ’den çok değerli hocam Prof. Güven Sak Nisan ayında yazdığı bir yazısında 1980’den bu yana KOBİ’lerimizin ihracat yapmayı bir türlü öğrenemediğini, değişen dünya düzenine sağlıklı bir şekilde ayak uyduramadıklarını ifade etmişti. 2015 yılı istatistiklerine de baktığımızda ihracatımızın çoğunluğunu gerçekleştiren KOBİ’lerin bizi gelecek hedeflerimize ulaştıracak yüksek teknolojili üretim konusundan bir hayli uzakta olduğunu, ‘doğru bir şekilde ihracat yapabilmeyi’ hala öğrenemedikleri sonucuna ulaşmak çok da zor görünmüyor.

Tüm değerli okuyucularımıza güzel ve keyifli bir hafta diliyorum.

Bu yazı 25 Kasım 2016 tarihinde HaberAnkara‘da yayınlanmıştır.