2018 yılının Temmuz ayında kalem aldığım bir köşe yazısında bundan tam bir sene önce, 2018’in Şubat ayında ABD Başkanı Donald Trump’ın ulusal güvenlik kaygılarını öne sürerek ithal çelik ve alüminyuma yönelik yeni gümrük tarifelerini imzalaması ve bu ürünlerde ek gümrük vergilerini yürürlüğe sokmasıyla başlayan sürecin artık ticaret savaşına çok yaklaştığını, “Dalaşma Savaşa Mı Dönüyor?” sorusuyla ifade etmiştim.

ABD ile Çin arasındaki ‘dalaşmaların’ başlamasının üzerinden bir yılı aşkın zaman geçti ve bugün geldiğimiz noktada taraflar arasındaki uzlaşma beklentileri güçlenmeye başladı.

ABD ile Çin arasında ticaret alanındaki bu çekişme hikâyesinin ilk satırları Şubat ayında ABD tarafından tüm çelik ithalatına %24, alüminyum ithalatına ise %7,7 oranlarında ek gümrük vergisi getirilmesiyle başlamıştı. Donald Trump ABD’nin, dünyanın en büyük çelik ihracatçısı olan Çin ile yapılan ticarette verilen dış ticaret açığının azaltılması için çelik ithalatının azaltılmasını önemli buluyor. Bu karardan hemen bir ay sonra Çin de bu oyunda var olduğunu göstererek ABD’den ithal edilen 3 milyar dolar değerindeki çeşitli eşyaya ek gümrük vergisi getirileceğini açıkladı. Bundan sonraki dönemde, dış ticarette oyun kurucu bu iki ülke arasındaki çekişme, o zamanlarda ‘dalaşma’ olarak adlandırılabilen bu sürecin zaman içerisinde bir ‘ticaret savaşına’ evrilmesine ve üçüncü ülkelerin de bu sürece tepki vermesine sebep oldu.

Zaman içerisinde özellikle savunma sanayii, teknoloji gibi gündemdeki yeri giderek sağlamlaşan sektörlerin arka planını oluşturan çelik, alüminyum gibi ürünlerdeki korumacılık politikaları her iki ülkedeki üreticileri ve tüketicileri olduğu kadar dünya genelindeki ticaret yapısını, maliyetleri, küresel arz zincirlerinin coğrafi dağılımını ve ticaret yollarını da yakından etkiledi. Her şeyden önce, küresel büyümenin en büyük destekçisi olan küresel ticaretteki zayıflama, 2019 yılına ilişkin olarak yapılan büyüme öngörülerinin birbiri ardına aşağı yönlü revize edilmesine sebep oldu.

Araştırma kuruluşu CPB’nin yapmış olduğu değerlendirme, başta ticaret savaşları olmak üzere dünya genelinde hüküm sürmeye başlayan ticarette korumacı politikalar sebebiyle küresel ticaretteki yavaşlamayı ifade ediyor. Aşağıdaki şekil, 2007 yılından itibaren küresel büyüme ile küresel ticaret hacmindeki artışın görünümünü veriyor. Öyle ki, 2018 yılında küresel ticaret hacmi, bir önceki yıldaki %4,7’lik artış oranından zayıflayarak %3,3 oranında genişledi.

ŞEKİL 1: 2007-2018 Yılları Arasındaki Dönemde Küresel Büyüme ile Küresel Ticaret Hacmindeki Artış Arasındaki İlişki (Kaynak: CPB, IMF)

Uluslararası Para Fonu (IMF) küresel ticaretin mevcut görünümünü “yavaş ticaret (slow trade)” olarak tanımlıyor ve bu mevcut durumun tek sebebinin ticaret savaşları olmadığını, bunun yanında yavaşlayan küresel ekonomik aktivitenin de etkili olduğunu ekliyor.

Dış ticaret ile büyüme arasında defalarca dile getirilen pozitif ilişki, uluslararası ticaretin tarafların beraberce kazandığı bir oyun olmasını da beraberinde getiriyor. Bu yüzden olacak ki, ABD ile Çin de bir süredir ticaret politikalarındaki gerilmenin önüne geçebilmek için bir dizi müzakereye gitmiş durumda. Geçtiğimiz hafta sonunda taraflar arasında yapılan görüşmeler sonucunda anlaşma sağlanabileceğine ilişkin söylentiler piyasalarda olumlu bir hava yarattı. Çin’in fikri mülkiyet hakları konusunda daha hassas davranması ve büyük ölçekte ABD ürünü alımı yapması kaydıyla ABD’nin Çin’e uyguladığı ek gümrük vergilerini kaldıracağı bir anlaşmanın bu ay içinde imzalanabileceği fikri güçlenirken bu haberlerin etkisiyle ticaret savaşları kaygıları bir miktar azaldı.

New York Times’ın yaptığı bir araştırmaya göre aylık 1,4 milyar dolara, bir yılda 17 milyar dolara; diğer bir değerlendirmeyle ABD ekonomisinin büyüme oranında 0,1 puanlık kesintiye mal olan ticaret savaşlarından taraflar tecrübeler edinmiş olacak ki son dönemlerde müzakere söylentileri daha güçlü dillendirilir oldu. Halihazırda küresel talebin de eskiye nazaran daha zayıf bir görüntü çizmesiyle birlikte tarafların ticaret savaşları konusunda geçmişte oldukları kadar şevkli olmayacakları aşikar.

Güzel bir hafta olsun.

Bu yazı 8 Mart 2019 tarihinde HaberAnkara‘da yayınlanmıştır.