Baş döndürücü ekonomi gündemi bir yandan kendisini takip etmekte bizleri hayli yorarken bir yandan ise öğrendiğimiz ekonomi terimlerinin bir kez daha gözden geçirilmesi avantajını da beraberinde getiriyor.

İlgili okuyucularımız hatırlayacaklardır, Mart ayının sonlarında uluslararası piyasalardaki işlemlerin yoğunluğu ile kelime literatürümüzdeki yerini sağlamlaştıran “swap” kelimesi vardı. Son zamanlarda yaşanan gelişmeler ışığında yükselen ve çok basit olarak ülkelerin risk primi olarak da nitelendirilebilen CDS (credit default swap) terimi de bugünlerde çok kimse tarafından sıklıkla kullanılıyor.

İsterseniz bu haftaki buluşmamıza yukarıda da bahsini geçirdiğim ‘swap’ terimiyle başlayalım. İngilizce bir kelime olan swap temel olarak değiştirmek ve takas etmek anlamına geliyor. Finans alanında ise finansal araçların birbiriyle değişimini ifade eden bu işlemler kur, vade, finansal varlıklar vb. farklı araçların takasıyla gerçekleştirilebilir. Nisan ayı içerisinde bu işlemlerden kur swapının yoğun olarak kullanıldığını ve swap teriminin de gündemdeki yerini aldığını görmüştük.

Kur swapıyla taraflar iki farklı para birimini, önceden anlaştıkları kur ve vadeyle takas etmekte, işlemin vadesi geldiğinde ise bu takas işlemini tersine döndürmektedirler. Bu işlemi en basit şekliyle Mahfi Eğilmez Hoca şöyle örneklendirmiş: Diyelim ki TL’nin değer kaybedeceğini düşünen bir yabancı 1.000 Dolarını bir Türk Bankasına mevduat olarak yatırıyor ve aynı bankadan bu parayı teminat gösterip o günkü kurdan (5,00 diyelim) 5.000 TL borç alıyor. Diyelim ki bu yabancı aynı gün aldığı bu borçla hemen 1.000 Dolar alıp yine aynı bankaya 1.000 Dolarlık mevduat daha yapıyor. Bu durumda bu yabancı 1.000 Dolar getirerek bankada 2.000 Dolarlık hesap açmış ve 5.000 TL borçlanmış oluyor. Bir hafta sonra kur 5,50 TL’ye çıkmış olsun. Bu durumda bu yabancı 2.000 Dolarlık mevduatını bu yeni kurdan (5,50 TL) bozarak karşılığında 11.000 TL elde edecek demektir. Bu paradan 5.000 TL’lik borcunu ödeyince elinde (11.000 – 5.000 =) 6.000 TL kalır. Bunu o günkü kurdan Dolara çevirince (6.000 / 5,50 =) 1.090 Doları olacak. Swap işlemi doğru finansal pozisyon alan yatırımcıya kısa bir sürede kazanç getiriyor.

Son zamanlarda ekonomi köşelerinin vazgeçilmez terimlerinden olan CDS ise bir devletin veya ülkedeki şirketlerin borçlanma kabiliyetlerinin ne kadar sağlıklı olduğunu ifade eden; diğer bir tabirle borçlarını geri ödeyip ödeyememe durumunu bir anlamda puanlayan bir terim. CDS’in şöyle de bir avantajı var: aynı yönteme ve kriterlere sahip bir hesaplama aracı olarak CDS ülkelerin veya şirketlerin aynı derecelendirme üzerinden sıralanabilmelerini ve bu konuyla ilgili değerlendirme yapılabilmesini mümkün hale getiriyor.

CDS puanının yükselmesi en basit tabiriyle o devlet veya şirketin borçlanma kabiliyetinin geçmiş döneme kıyasla kötüleştiğini, aldıkları borcun geri ödenmesi noktasında bir miktar sıkıntılı bir durumun varlığını işaret eder. Diğer bir deyişle CDS primi ülkelerin aldıkları borçları geri ödememe risklerini ölçen bir göstergedir. Bu nedenle bu prim ne kadar yüksek ise maalesef ülke daha çok riskli bir ortama girmiş bulunmaktadır.

Son zamanlarda ülkemizin CDS primindeki yükseliş maalesef dikkat çekici seviyelerde. Öyle ki, haftanın ilk işlem gününde CDS primi 500 baz puanın üzerini görerek son 8 ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Hatırlatmakta fayda var: ülkemiz bu yüksek düzeyle uzunca bir süredir krizle boğuşan Arjantin’in 1137 puanlık konumunun ardından gelişmekte olan ekonomiler arasında ikinci sırada. Aralarında ülkemizle birlikte Brezilya, Endonezya, Hindistan ve G. Afrika’nın da bulunduğu ‘Kırılgan 5’li’nin Türkiye hariç ortalama CDS primi değeri ise 136.

Güzel bir hafta geçirmeniz ümidiyle…

Bu yazı 15 Mayıs 2019 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayınlanmıştır.