Ulu önderimiz Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün çok sevdiğim sözlerinden birisi ile bu haftaki buluşmamızı açmak istiyorum: “Bir millet sanattan ve sanatkârdan mahrumsa tam bir hayata malik olamaz. Böyle bir millet bir ayağı topal, bir kolu çolak, sakat ve alil bir kimse gibidir. Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş olur.”

Hiç şüphe yok ki, sanatı icra edeni de izleyeni de bir süreliğine gerçek hayattan soyutlayıp da mental olarak dinlenmesine imkân veren sanat, aynı zamanda bireylerin imkanları çerçevesinde gelişmekle mesul.

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) 2018 yılına ilişkin olarak  derlediği istatistiklere göre, ülke genelinde Opera ve Bale Genel Müdürlüğüne bağlı 6 ilde opera ve bale temsilleri icra edilirken Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı 6 orkestra, 13 koro ve 9 topluluk faaliyet gösterdi. TÜİK’in verilerine göre 2018 yılında (diğer bir deyişle 2017-2018 sezonunda) opera ve bale seyirci sayısı bir önceki yıla göre %4,2 artarak 293 bin kişiye yükseldi. Geçmiş döneme baktığımızda opera ve bale seyirci sayısı 2004 yılında 458 bin, 2007 yılında 451 bin, 2014 yılında ise 400 bin kişi olarak gerçekleştiğini görüyoruz. Bu dönemlere kıyasla görece düşük bir seviyede gelişen opera ve bale seyircisindeki geçmiş yıla kıyasla gerçekleşen artış ise yüzümüzü güldüren bir husus olarak karşımıza çıkıyor.

Şüphesiz kültürel aktivitelerin belirleyicilerinden birisi bireylerin bu aktivitelere olan ilgisi iken bir diğeri ise bireylerin gelir seviyelerindeki gelişme. Geçtiğimiz yıl içerisinde yine bu köşede “Ne Kadar Ekmek O Kadar Sanat” başlığıyla sizlerle paylaştığım bir çalışmamda 2002’den bugüne kadar bireylerin kişi başına gelir düzeyleri ile sinema ve tiyatro seyircisi sayısı arasında %77’lik aynı yönlü bir doğrusal ilişkiden söz edilebildiğini ifade etmiştim. 2002’den bu yana gelir düzeyi ile kültürel aktivitelere olan ilgi güçlü bir oranda birlikte hareket ediyor. Bu aynı yönlü doğrusal ilişkiyi yine 2002’den bu yana opera ve bale seyircisi ile bireylerin kişi başına düşen gelir seviyesi arasında da görüyoruz. Şekil 1 bu ilişkiyi gösteriyor.

ŞEKİL 1: 2002-2018 Yılları Arasında Ülkemizde Kişi Başına Gelir İle Opera ve Bale Seyircisi Arasındaki İlişki (Kaynak: TÜİK)

Her ne kadar opera ve bale seyircisi sayısı artış gösterse de 2018 yılında bir önceki sezona göre yapılan temsil sayısında %5,3’lük bir azalma söz konusu. Bu durum, temsil sayısı azalsa da mevcut temsillere olan talebin daha yüksek olduğunu ve temsillerin ortalama seyirci sayısının arttığını gösteriyor. Öyle ki, 2017 yılında ortalama bir opera veya bale temsili 411 kişiyi misafir ederken bu sayı 2018 yılında 452’ye yükseldi.

Geçmiş döneme kıyasla her ne kadar kişi başına gelir düzeyinde artış gözlemlense de bireylerin tüketim harcamaları içerisinde kültürel aktivitelere ayrılan pay zaman içerisinde gerileme eğilimine girmiş durumda. 2012 yılında ortalama bir hanehalkı 100 liralık gelirinin 3,24 lirasını kültürel aktivitelere ayırırken bu miktar 2017 yılı sonu itibarıyla 2,74 liraya kadar gerilemiş durumda.

Bu haftaki buluşmamızın sonuna gelirken Devlet Opera ve Balesi’nin son zamanlarda çıkardığı güzel işler için de haklarını temsil etmek gerekiyor. Milli Mücadelemizin 100. yılını kutladığımız bu günlerde Samsun Devlet Opera ve Balesinin prodüksiyonu ile Kurtuluş Savaşımızın destansı hikayesinin anlatıldığı “Yeniden Doğuş” operası 16 Mayıs’ta, başta Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürü Tenor Murat Karahan olmak üzere ödüllü opera sanatçılarının sahne aldığı “Gala Konseri” ise 24 Mayıs’ta sahne alarak seyircisini büyüledi. Buradan emeği geçen herkese teşekkürlerimizi iletmek de bizim görevimiz olsun.

Ekonomik koşullar çerçevesinde kültürel aktivitelere vakti ve kaynak ayırmanın zorluğunun farkında olsak da yine de ruhu besleyen unsurların başında gelen bu aktivitelerin önemini hiçbir zaman kaybetmemeliyiz.

Güzel bir hafta olsun.

Bu yazı 31 Mayıs 2019 tarihinde HaberAnkara‘da yayınlanmıştır.