Bundan üç hafta önce yine bu köşede siz değerli okuyucularımızla Kovid-19 salgınının getirdikleri ve götürdüklerine şöyle bir göz atmaya; salgının kontrole alınmasıyla birlikte hayatın yavaş yavaş ‘yeni normaline’ dönmeye başladığı sırada bizi bekleyen yeni gelişmelerden bahsetmeye çalışmıştım.

Yeni yıl ile birlikte önce Çin’i, sonra ülkemiz de dahil olmak üzere Avrupa’yı, sonrasında ise ABD’yi etkileyen koronavirüs salgını, tüketim alışkanlıklarını, tüketim harcamalarının kompozisyonunu daha şimdiden etkiledi.

Üretimi durma noktasına getiren, hizmetler sektörünü adeta durduran böylesine büyük bir salgının etkilerinin ne boyutta olacağı, bu etkilerin ne kadar zaman süreceği konusunda gün geçmiyor ki yeni çalışmalar yapılmasın. Yakın dönemde gerek ülkemizde gerek dünyada yaşanan krizlerden farklı olmak üzere doğrudan reel sektörü vuran bu krizde, bireyler alım güçleri olsa dahi kapısındaki araçlara binemiyor, üreticiler kapasiteleri olsa dahi üretim tesislerindeki çarkları döndüremiyorlar. İşte ‘eşi benzerine rastlanmamış’ bu krizin asıl etkileri de, salgının özellikle ülkemizde ve Avrupa’da etkisini doğrudan gösterdiği Nisan ayına ilişkin verilerde kendini rahatlıkla gösteriyor.

Daha önce yine bu satırlardan sizlerle paylaştığım, ekonomide sektörlerin görünümüne ilişkin öncü bir gösterge olan PMI değerleri bu etkinin öncelikli işaretlerinden birisi olarak karşımıza çıkıyor. Takip eden okuyucularımız için bir hatırlatma, takip edemeyen okuyucularımız için bir bilgi notu olsun: PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) değeri, şirketlerin satın almadan sorumlu yöneticilerinin, belirli zaman dilimlerinde mal ve hizmet taleplerinin nasıl biçimleneceğini, diğer bir deyişle satın alma yöneticilerinin mal ve hizmet satın alma eğilimlerini inceleyen bir gösterge. Endeks 50 değerini kendine eşik kabul ediyor. Bu eşik değerin üzerinde gerçekleşen değerler, endeksin hesaplandığı sektörün genişleyeceğine yönelik olumlu bir işaret verirken aksi durum ise bir daralma göstergesi.

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, üretimi neredeyse durma noktasına getiren bu salgının imalat sanayiine etkilerini PMI değerlerinden kolaylıkla takip edebiliyoruz. Bu satırların kaleme alındığı dakikalarda toplam vaka sayısının 1,2 milyonu, toplam vefat sayısının ise 70 bini aştığı ABD’de imalat ve hizmet sektörleri için hesaplanan PMI değerleri Küresel Kriz’den bu yana en düşük seviyesine geriledi. ABD’de imalat sanayii PMI değeri Nisan ayında 36,9 ile 35 olan piyasa beklentisinin üzerinde gerçekleşmesine rağmen 50 eşik değerinin altında kalarak sektörde daralmaya işaret etti.

Avrupa’da da durum farklı değil. Avro Bölgesi’nde ise imalat satın alma yöneticileri endeksi (PMI) Mart ayındaki son 92 ayın en düşüğü olan 44,5 seviyesinden 33,4 düzeyine geriledi ve verilerin tutulmaya başladığı 1997 yılından bu yana en keskin gerileme olarak kayıtlara geçti. Avrupa’nın en büyük ekonomisi ve adeta üretim üssü olan Almanya’da ise Mart ayında 45,4 olan imalat PMI, Nisan ayında 34,5 puana geriledi. Böylece imalat PMI verisi, Mart 2009’dan sonraki en düşük seviyesine gerilemiş oldu.

Salgının üretime olumsuz etkileri ülkemizde de kendini hissettiriyor. Nisan ayı için hesaplanan imalat PMI değeri 33,4 seviyesine gerilerken sektörde belirgin bir yavaşlamaya işaret etti. Endeksin alt kırılımlarına baktığımızda imalatçıların yoğun bir şekilde üretimlerine ara verdiğini görüyoruz.

Hiç şüphe yok ki, böylesine olağanüstü durumlarda öncelikli kaygımız bireylerin ve toplumun sağlığı. Ancak daha önce de söylediğimiz gibi, eşi benzerine rastlanmayan bu krizin özellikle imalat sanayii ile hizmetler sektörüne olan etkileri daha yeni yeni kendini göstermeye başlıyor ve önümüzdeki dönemde de bu etkiler devam edeceğe benziyor.

Güzel ve sağlıklı bir hafta geçirmeniz ümidiyle…

Bu yazı 6 Mayıs 2020 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayınlanmıştır.