Konu dünya ekonomisi olunca 2020 yılının başından bu yana, Türkiye ekonomisi olunca ise Mart’ın ortasından bu yana neredeyse tek gündemimiz, tüm dünyanın olduğu gibi Kovid-19 hastalığı ve bu hastalığın daha önce eşi benzerine çok da rastlamadığımız etkilerinin değerlendirilmesi oluyor.

Veri setlerine baktığımızda yaklaşık bir yüzyılın en keskin hareketlerine şahitlik ettiğimiz, grafiklerin eksenlerine sığmayan gerilemelerle karşılaştığımız bir dönemde geçiyoruz. Peki bu dönem ne kadar daha sürecek? Koronavirüsün ekonomilere etkisi konusunda en dibi gördük mü?

Bu haftaki buluşmamızda, tüm dünyayı etkisi altına alan salgının üretime vurduğu darbeden bahsetmek istiyorum. Bu bahis için seçtiğim büyük ekonomilerdeki keskin hareketler, salgının dünyanın kalan kısmındaki etkisinin de rahatlıkla değerlendirilebilmesi için bizlere imkan sağlıyor. Nisan ayında Avrupa’nın en büyük ekonomisi ve üretim üssü Almanya’da sanayi üretimi beklentilerin üzerinde gerileyerek %25,3 düzeyinde düştü. Bu düşüş 1991 yılından bu yana Almanya’da görülen en keskin gerileme olarak kayıtlara geçti.

Konu sanayi üretiminin virüsün olumsuz etkileriyle keskin bir şekilde gerilemesi olunca Almanya’yı yalnız bırakmayan bir büyük ekonomi daha var: ABD. ABD’de Nisan ayı sanayi üretimi bir önceki yılın aynı ayına göre %15 oranında gerilerken Mart ayına göre ise %11,2 düzeyinde geriledi. Mart ayından Nisan ayına geçerken sanayi üretiminde görülen %11,2’lik düşüş ABD’nin son 101 yıllık tarihinde (yani Büyük Buhran’ı da kapsayan dönemde) sanayi üretiminde en yüksek düzeydeki aylık düşüş olarak kayıtlara geçti. Henüz Nisan verisi gelmeyen Avro Bölgesi’nde de sanayi üretiminin yönü aşağıya doğru. Uzunca bir süredir küresel ve bölge içerisindeki talepteki gerilemenin etkisiyle zayıf bir görünüm çizen Avro Bölgesi’ndeki sanayi üretimi koronavirüsün üretimi neredeyse durdurmasıyla birlikte Mart ayında ciddi bir şekilde azaldı. Nitekim bu azalmanın virüsün etkisinin iyiden iyiye arttığı Nisan ayında çok daha yüksek oranda gerçekleşeceği de aşikâr.

Peki bu haftaki buluşmamıza da ismini veren sorumuzu tekrar zihinlerimize çağıralım: en dibi gördük mü? Daha önce yine bu satırlardan birçok kez değerlendirme imkânı bulduğumuz Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) bir sektörde satın alma yöneticilerinin sektörün genel görünümünü ve önümüzdeki döneme ilişkin beklentilerini içeren bir gösterge olarak karşımıza çıkıyor. İlgili sektör için hesaplanan PMI değerinin 50 eşik değerinin üzerinde gerçekleşmesi sektöre ilişkin genişleme beklentilerini içerirken aksi durum ise daralmaya işaret ediyor. Koronavirüsün etkisinin iyiden iyiye göstermesiyle birlikte özellikle Avrupa ülkelerinde hizmetler sektöründeki PMI değerleri tarih boyunca görülmemiş değerlere gerilerken imalat sanayii sektörlünde de durum çok benzer bir şekilde gelişti.

Salgından toparlanma sürecinin hangi harfe benzeyeceği tartışmaları bir kenara dursun; Nisan ayında dibi gören ABD, Avro Bölgesi ve Türkiye imalat sanayii PMI değerleri Mayıs ayıyla birlikte, 50 eşik değerinin halen uzağında olsa da toparlanmaya işaret ediyor. Ancak burada altını çizmemiz gereken bir husus da mevcut: Çin, Şubat ayında yaşadığı keskin gerilemenin ardından çok hızlı bir toparlanma yaşamışa ve Mart ayıyla birlikte sektörde genişlemeye işaret eden 50 eşik değerin üzerine çıkmış durumda. Bu durum, önümüzdeki dönemde salgının ekonomilere etkisi ve ülkeler arasındaki ilişkiler ekseninde gelişen tartışmaların ateşini körükleyeceğe benziyor.

Güzel ve sağlıklı bir hafta geçirmeniz ümidiyle…

Bu yazı 10 Haziran 2020 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayınlanmıştır.