Tüm dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 salgını, bir araştırmacıların bir hayli haşir neşir olduğu veri setlerinde daha önce eşine benzerine rastlanmayan kırılımlarla karşılaşmasına sebep olmuş; ekonomik veriler tarihleri boyunca daha önce görülmemiş değişimler yaşamıştı.

Hiç şüphesiz bu süreç hemen biteceğe de benzemiyor. Salgının etkisiyle neredeyse tüm dünyanın eve kapandığı, fabrikaların çalışmadığı, insanların sokağa çıkmadığı dönemde, Nisan ayında Avrupa’nın en büyük ekonomisi ve üretim üssü olan Almanya’nın sanayi üretimindeki %25,3’lük gerileme 1991 yılından bu yana Almanya’da görülen en keskin gerileme olarak kayıtlara geçmişti. Yine benzer bir şekilde, ABD’de Nisan ayında sanayi üretimindeki aylık %11’lik gerileme son 101 yılın sanayi üretiminde en yüksek düzeydeki aylık düşüş olarak geride kaldı.

Salgının etkileri halen devam etse de tüm dünyada yaşanan kademeli toparlanma sürecinin etkisiyle toparlanma dönemi de bir o kadar hızlı gerçekleşiyor. Bu toparlanma süreci ülkemizde de hızlı bir şekilde gerçekleşiyor ve salgının etkileri en kısa sürede ortadan kaldırılmaya çalışılıyor. Bu bağlamda, sektörlerin görünümünü ve önümüzdeki döneme ilişkin beklentilerini içermesi açısından Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) yayınladığı Sektörel Güven Endeksleri çalışması bize bir hayli fayda sağlıyor.  Hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerinde güven endeksleri -yukarıda da bahsini geçirdiğimiz gibi- salgının ekonomilere dip etkisi yaptırdığı Nisan ayında çok keskin azalışlar göstermiş; takip eden dönemde ise toparlanma sürecini derhal başlatmıştı. Mayıs, Haziran ve Temmuz ayları dikkate alındığında toparlanma sürecini en hızlı gerçekleştiren sektör, sektörde borçlanma maliyetlerinin de azalmasıyla (Hatırlatma: düşen faiz oranlarıyla birlikte konut satışları Cumhuriyet tarihinin en yüksek aylık satış hacmine ulaştı) inşaat sektörü olarak karşımıza çıkıyor. Ağustos itibarıyla inşaat sektöründeki güvenin görünümüne baktığımızda, söz konusu unsurun salgın öncesindeki görünümünü yakaladığını hatta Ağustos ayında bu hızlı toparlanma sürecine biraz ara verdiğini görüyoruz. İnşaat sektöründe bu hız kaybının sebepleri arasında alınan siparişlerin %5,2 azalması, gelecek üç aylık dönemdeki çalışan beklentisinin de bir miktar gerilemesi gösterilebilir.

Öte yandan, “’Evde Kal” dönemindeki market ve e-ticaret alışverişlerini bir kenara koyarsak perakende ticaret ve hizmetler sektörlerindeki keskin yavaşlamanın ardından toparlanma süreci biraz da tedrici bir şekilde gerçekleşiyor. Perakende ticaret sektörü güven endeksi Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,2 oranında artış gösterirken genel görünüm olarak salgın öncesindeki performansına yaklaşmış gözüküyor.

Ancak, bu üç sektör arasında toparlanmanın en yavaş olduğu sektör hizmetler sektörü olarak karşımıza çıkıyor. Hizmetler sektöründeki toparlanma önümüzdeki dönemde de bu talep yavaşlığının devam edeceği öngörüsüyle yayvan bir “J” harfi çizeceğe benziyor. Öyle ki, Ağustos ayında bir önceki aya göre %5,7 artan hizmet sektörü güven endeksinin alt kırılımlarından olan gelecek üç aylık dönemdeki hizmetlere olan talep beklentisi yine bir önceki aya göre %4,6 oranında azalmış durumda.

Güzel ve sağlıklı bir hafta geçirmeniz ümidiyle…

Bu yazı 26 Ağustos 2020 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayınlanmıştır.