Üzerinden geçeli bir ay olsa da etkileri halen geçmeyen 2020 yılı, diğer birçok sektörde olduğu gibi turizm sektörü için de kötü bir rüyadan ibaretti. 2019 yılının hemen sonunda başlayan ve 2020 yılı boyunca tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs sebebiyle insanlar değil şehir veya ülke değiştirmek evlerinden çıkamayınca, ülkeler sınır giriş-çıkışlarını kapatınca turizm sektörü de daha önce eşine benzerine rastlanmayan bir yılı yaşamak zorunda kaldı.
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütünün verilerine göre 2020 yılında küresel seyahat sayısında bir önceki yıla göre %72’lik bir düşüş gözlemlendi. Kovid-19 tedbirleri kapsamında ülkelerce uygulanan seyahat kısıtlamaları ve sonrasında kademeli normalleşme süreci başlasa da bireylerin temkinli davranış eğiliminden dolayı turist sayısında 1 milyar kişilik bir azalma söz konusu. Bu azalmanın ekonomik maliyeti ise daha çarpıcı: 2020 yılında turizm sektörünün yaşadığı kâbus sebebiyle sektörün küresel kaybı yaklaşık 1 trilyon dolar.
Dünya Turizm Örgütü, 2020 yılında seyahat sayısı, seyahat eden kişi sayısı, turizm gelirleri gibi değişkenlerin sektörün 1990 yılındaki performansına ancak eşdeğer olduğunu ifade ederken Kovid-19’un etkisinin 2009 yılında yaşanan Küresel Ekonomik Kriz sebebiyle sektörün yaşadığı daralmadan 10 kat daha fazla olduğunu ifade etti.
Küresel ekonomilerin 1929’da yaşanan Büyük Buhran’dan beri eşine benzerine rastlamadığı böyle büyük bir kriz döneminde Çin’in bir diğer başarısı ise önemli ölçüde daralan uluslararası doğrudan yatırım ortamında, ülkesine hala yatırım çekebilmesi. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), yayınladığı Küresel Yatırım Eğilimleri İzleme Raporu’nda Kovid-19 salgının sebebiyle yaşanan ekonomik daralmanın uluslararası doğrudan yatırımları da derinden etkilediğini ve bunun sonucunda 2020’de uluslararası yatırımların bir önceki yıla kıyasla %42 azaldığını bildirdi. 2019 yılında 1,5 trilyon dolar olarak kaydedilen küresel doğrudan yabancı yatırım hacmi bu yıl 859 milyar dolara geriledi ve 2005’ten bu yana ilk kez 1 trilyon dolar eşiğinin altında kaldı.
Tıpkı küresel performansta olduğu gibi turizm sektörünün ülkemizdeki performansı da sektörün 2020 yılını hiç de iyi hatırlamayacağı cinsten. Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) verilerine göre 2020 yılında ülkemize gelen ziyaretçi sayısı 2019 yılına kıyasla %69,5 azaldı. 2019 yılında ülkemiz 52 milyon ziyaretçiye ev sahipliği yaparken 2020 yılında bu sayı ancak 15,8 milyon kişiyi bulabildi. TÜİK’in kamuoyuyla paylaştığı tabloya baktığımızda yılın Nisan-Haziran aylarını kapsayan ikinci çeyreğinde kısıtlamalar sebebiyle ülkemize tek bir ziyaretçinin dahi gelemediğini görüyoruz.
Ülkemizin önemli gelir kalemlerinden olan turizm gelirleri de söz konusu gelişmelerle birlikte 2020 yılında önemli oranda düşüş gösterdi. 2019 yılında 34,5 milyar dolar olan turizm gelirimiz 2020 yılında %65,1 oranındaki düşüşüyle 12,1 milyar dolara geriledi. Keza aradaki 23,4 milyar dolarlık azalmayı cari işlemler hesabımızda da bir zayıflama olarak rahatlıkla görebiliyoruz. Bu yılki 12,1 milyar dolarlık turizm gelirinin 10 milyar dolarlık kısmını kişisel harcamalar oluştururken 2,1 milyar dolarlık kısmını ise paket tur harcamaları oluşturdu.
Aynı şekilde ülkemizden yurt dışını ziyaret eden vatandaş sayısı da söz konusu kısıtlamalarla birlikte 2020 yılında %76,8 düşüş gösterdi. 2019 yılında 9,7 milyon kişi yurt dışını ziyaret ederken bu sayı 2020 yılında 2,2 milyon kişiye geriledi.
Bu haftaki buluşmamızda bu denli düşüşlerden bahsettik ama turizm sektöründe 2020 yılının bir olumlu yanını belirterek bu haftayı sonlandıralım. Daha önce yine bu satırlardan da ifade ettiğimiz gibi endüstriyel turizme geçişin anahtarlarından olan kişi başı ortalama harcama miktarını yükseltme hususunu olağanüstü geçen bir yıl olan 2020’de bir miktar başarmışa benziyoruz. 2019 yılında ülkemize gelen bir ziyaretçinin ortalama harcaması 666 dolar iken bu miktar 2020 yılında 762 dolara yükseldi. Ancak bir kez daha, 2020 yılının turizm sektörünün genel performansından çok ama çok uzak olduğunu hatırlatmak gerek. Önemli olan bu yükselişi sektörün kendini bulduğunu dönemlerde de başarabilmek.
Güzel ve sağlıklı bir hafta geçirmeniz ümidiyle…
Bu yazı 3 Şubat 2021 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayınlanmıştır.
Mert Can Duman 