Bundan 75 yıl önce yayımladığı çalışmayla literatüre eşsiz bir katkı sunan psikolog Abraham Maslow, 50 yıl önce hayata gözlerini yumdu ancak teorisi yıllar yılı gerek akademik çalışmalarda gerekse de hayatın tam içinde kullanılmaya devam etti. Ancak günümüzde hem ülkemizde hem de küresel konjonktürde geldiğimiz nokta, uzun yıllardır birçok çalışmaya misafir olan bu teorinin adeta tersine döndüğünü gösteriyor bize.

Değerli okuyucularımızdan Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşi’ni bilenler elbet vardır ancak hatırlayamayanlar için küçük bir anımsatma yaparak bu haftaki buluşmamıza merhaba diyelim. Maslow, bir insanın belirli kategorilerindeki ihtiyaçlarını, kendi içerisinde bir hiyerarşi oluşturarak giderme yoluna gittiğini ve bireyin kişilik gelişiminin, veri zamandaki baskın ihtiyaç kategorisinin niteliği tarafından belirlendiğini ifade ediyor. Biraz karışık mı oldu? O zaman bir de şöyle anımsatmayı deneyelim. Tepe noktası yukarıda olan bir üçgen düşünelim ve üçgenin tabanını insan olmanın en temel ihtiyaçları olan soluma, barınma, beslenme, uyku gibi fizyolojik gereksinimlerin oluşturduğunu varsayalım. Maslow diyor ki; bir insan, öncelikli olarak bu kategorideki ihtiyaçlarını tam olarak gideremeden bir üst düzeydeki ihtiyaç düzeyine, diğer bir deyişle kişilik gelişim düzeyine geçemez. Fizyolojik ihtiyaçlarını gideren bir insan daha sonra güvenlik gereksinimlerini gidermek isteyecek; hemen ardından arkadaşlık, aile gibi ait olma ihtiyaçlarını, sonrasında özgüven, başarı gibi saygınlık gereksinimlerini ve en sonunda da yaratıcı, problem çözücü olma gibi kendini gerçekleştirme ihtiyaçlarını gidermeyi isteyecek. Bir kez daha hatırlatmakta fayda var: birey kişisel gelişimini ilerletebilmek için öncelikle bir önceki kategorideki ihtiyaçlarını tamamlamalı.

Maslow’un 75 yıl önce literatüre sunduğu teorisinden bugüne geldiğimizde ise başka bir dünyaya ulaşıyoruz. Geçtiğimiz hafta, ülkemizde konut sektörünün maliyetler, satışlar ve fiyatlar açısından artık anormal bir seyir izlediğini ayrıntılı bir şekilde değerlendirmiştik. Geçtiğimiz günlerde ajanslara düşen bir haber ise Avrupa kıtasının en batısından, Portekiz’den geldi. Portekiz Ulusal İstatistik Enstitüsünün verilerine göre başkent Lizbon’da hızla artan emlak talebi sebebiyle emlak fiyatlarının aylık bazda %11,4 artış gösterdi ve şehirde barınma ihtiyacının giderilmesi zor bir ihtiyaç haline geldi.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisinin tabanındaki barınma ihtiyacının sorun haline dönüşmesinin yanında yaşanan iklim değişikliği ve jeopolitik gelişmelerle birlikte beslenme de artık giderilmesi maliyetli bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkıyor. Birleşmiş Milletler’in verilerine göre temel beslenme öğelerinden olan bitkisel yağ ve tahıl ürünlerindeki hızlı artışın öncülüğünde küresel gıda fiyatları Mart ayında aylık %12,6 artışla tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. İkinci temel ihtiyaç olan beslenmenin de bir o kadar maliyetli hale gelmesini de barınmanın yanına ekleyelim.

“Hala temiz hava bedava” demeyi çok isterdim ancak iklim değişikliğiyle beraber hızla artmaya devam eden sanayileşme hava kalitesini de derinden etkiliyor. Dünya Sağlık Örgütü, son 11 yılda havadaki zararlı madde miktarının 6 kattan fazla arttığını vurgulayarak dünya nüfusunun neredeyse tamamının, insan sağlığını tehdit eder nitelikte hava soluduğunu açıkladı.

Günümüz insanı, daha temel ihtiyaçlarını olabildiğince temiz ve az maliyetli bir şekilde karşılayamaz bir durumda. Hal böyle olunca kişisel gelişimini sağlayacak diğer basamaklara da bir türlü erişemiyor.

Güzel ve sağlıklı bir hafta geçirmeniz ümidiyle…

Bu yazı 27 Nisan 2022 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayımlanmıştır.

---