Türk edebiyatının duayen ismi Yaşar Kemal’in sözleriyle başlayalım bu haftaki buluşmamıza: “O iyi insanlar o güzel atlara binip çekip gittiler. Demirin tuncuna kaldık…” İçinden geçtiğimiz dönem öylesine olağanüstü ki, tarih boyunca yaşanan ve bizim kitaplardan okuduğumuz bir dolu gelişmeyi solda sıfır bırakıyor. Milyarlarca insanın evlerine kapanmasına sebep olan bir salgın tüm dünyayı kasıp kavururken öncelikle onun, sonrasında da küresel gelişmelerin vesilesiyle fiyatlama davranışları kökten değişiyor. İklim değişikliği artık kendini iyiden iyiye hissettiriyor. Bütün bunların bir sonucu olarak emtia fiyatları tüm dünyada şimdiye kadar görmediği seviyelere yükseliyor. Gelin birlikte bir bakalım.

Bloomberg Emtia Endeksi, 23 farklı ürünü içeren bir sepetin ağırlıklı ortalamasını dönemler itibarıyla inceleyerek emtia fiyatlarının görünümünü içeren bir gösterge. Enerji, metal ve tarım ürünlerinin belirlenen ağırlıklar itibarıyla fiyat değişimlerini esas alan endekste bu ağırlıklar yıllar itibarıyla da güncellenerek dinamik bir yapıya bürünüyor. İlgilenen değerli okuyucularımız alt kırılımları arasında ham petrol, mazot, mısır, buğday, bakır, alüminyum, altın, şeker, kahve vb. gibi ürünlerin bulunduğu söz konusu endeksin ağırlıklarına Bloomberg’in sitesinden ulaşabilir.

Bir yandan Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşın özellikle gıda ve enerji alanına yaptığı baskı, diğer yandan bir süredir yine kapanmalarla mücadele eden ancak yeniden canlanan talep ile birlikte yeni normalleşme sürecine giren Çin’in etkisi emtia fiyatlarında yukarı yönlü hareketi beraberinde getiriyor. Yukarıda detaylarını paylaştığımız Bloomberg Emtia Endeksi tüm zamanların en yüksek seviyesine yükselirken sadece bu yılın başında bu yana endekste görülen artış %36’yı buldu. Endeksin detaylarına baktığımızda emtia fiyatlarının rekor seviyeye yükselmesinde doğal gaz ve buğday fiyatlarındaki hızlı artış etkili olurken özellikle enerji alt kaleminde bu yılın başından bu yana görülen %92’lik artış, bu alanda son dönemde yaşanan en hızlı artış olarak kayıtlara geçti. Önümüzdeki dönemin en büyük risklerinden olarak gördüğüm sürdürülebilir gıda üretiminde de riskler arttıkça gıda ürünlerinin fiyatlarında hızlı artışlar görülüyor. Öyle ki, tarımsal emtia alt endeksindeki yılbaşından beri yaşanan artış %24’ü buldu.

Fiyat artışları ülkemiz için de son dönemin en büyük sorunlarından birisi, hepimizin malumu. TÜİK’in açıkladığı verilere göre son bir yılda akaryakıt fiyatlarındaki hızlı artışın etkisiyle ulaştırma harcama kaleminde fiyatlar %108 artarken gıda fiyatlarındaki artış ise %82’yi aştı. Talep tarafından kaynaklanan fiyat artışlarının bir de maliyet tarafı var. Öyle ki, üreticiler son bir yılda hızlı fiyat artışlarına maruz kalıyorlar. Ülkemizde enerji alt kaleminde yıllık maliyet artışı %300’ü buldu. Sadece Mayıs ayında enerjideki fiyat artışı %27,7 oldu.

Küresel görünüme baktığımızda yaşanan gelişmeler, bütün bu fiyat artışlarının önümüzdeki dönemde de devam edeceğine, emtia fiyatlarının yeni rekorlara merhaba diyeceğine işaret ediyor. Yaz mevsimine merhaba dedik ama anlaşılan ekonomide de önümüzdeki günler bir hayli kavurucu olacağa benziyor.

Güzel ve sağlıklı bir hafta geçirmeniz ümidiyle…

Bu yazı 8 Haziran 2022 tarihinde Ticari Hayat Gazetesi‘nde yayımlanmıştır.

---